[ Pobierz całość w formacie PDF ]
nym, obydwa bodzce o znaku negatywnym, pierw- jasne, wartościujące znaczenia. Po dokonaniu
szy bodziec o znaku pozytywnym, zaś drugi o zna- tych operacji badany efekt wystąpił w większym
ku negatywnym oraz pierwszy bodziec o znaku nasileniu i z większym zasięgiem. W trakcie ca-
negatywnym a drugi o znaku pozytywnym). W łej tej serii eksperymentów, wraz z kolejnymi eta-
ten sposób mogliśmy sprawdzić wpływ ewalu- pami usuwania elementów świadomego przetwa-
atywnego charakteru bodzca torujÄ…cego, testujÄ…c rzania z paradygmatu badawczego, omawiany
jednocześnie efekty torowania wymiarów aktyw- efekt przedświadomego wartościowania wszyst-
ności i siły. W obydwu badaniach nie było danych kich bodzców społecznych i pozaspolecznych, eks-
wskazujących na wystąpienie automatycznego ponowanych werbalnie oraz obrazowo był coraz
efektu torowania w odniesieniu do żadnego z dwóch bardziej wyrazisty.
głównych wymiarów semantycznych, dwukrotnie Rezultaty te potwierdzają hipotezę Murphy i
natomiast zreplikowany został efekt automatycz- Zajonca (1993). zgodnie z którą im więcej aspek-
nego wartościowania. Skoro efekt ten nie pojawił tów świadomego przetwarzania usuniemy z pa-
się w odniesieniu do innych kluczowych wymia- radygmatu, tym bardziej wyrazny będzie efekt
rów znaczeniowych, wymiar ewaluatywny wyda- afektywnego torowania. Badacze ci zademonstro-
je się być rzeczywiście wymiarem specyficznym. wali to eksponując podprogowo oraz nadprogowo
te same twarze wyrażające stany emocjonalne.
Interferencja procesów świadomych i efektów
Jednak tylko wtedy, gdy bodzce prezentowano
przedświadomego wartościowania. Drugim
podprogowo, wpłynęły one na oceny bodzców wła-
powodem dla którego twierdzimy, że afektywny
ściwych czyli ideogramów.
i poznawczy system przetwarzania to systemy
odrębne, są dane świadczące o tym, że im
INTERAKCJA PROCESÓW EWALUACJI
więcej wyeliminujemy świadomych
I ZACHOWANIA (ZAPOZREDNICZONA
strategicznych i poznawczych aspektów
PRZEZ PROCESY MOTYWACYJNE)
zadania, tym silniejszy i bardziej
zgeneralizowany będzie uzyskany efekt
Jeżeli założymy, że efekt automatycznego war-
przedświadomego wartościowania (zob. też
tościowania jest efektem natychmiastowym i roz-
Cha-iken i Bargh, 1993). Jak wcześniej
przestrzeniającym się, musimy zadać sobie pyta-
wspomniano, Fazio i in. (1986) po raz pierwszy
nie: dlaczego wszystko, co napotkamy oceniamy
zademonstrowali ten efekt stosujÄ…c przerwÄ™
jako dobre lub złe już w ciągu pierwszych 250 msek.
pomiędzy ekspozycjami bodzca torującego i
od chwili pojawienia? Z jakimi innymi systemami
bodzca właściwego, trwającą 1000 msek., czyli
łączy się wyjście modułu ewaluatywnego?
wystarczająco długo, aby pojawiły się
świadome procesy przetwarzania.
Ewaluacja jako bodziec wyzwalajÄ…c
Spowodowało to zanik efektu automatycznej
reakcję dążenia - unikania
aktywizacji postaw. Pózniej, w naszym
Niektórzy teoretycy, od Lewina poczynając, pro-
pierwszym eksperymencie (Bargh i in.. 1992)
ponowali ideę bezpośrednich powiązań między
zreplikowali-śmy dokładnie paradygmat
procesami wartościowania i motywacją dążenia
zastosowany przez Fazio i in. (1986) i nie
otrzymaliśmy efektu automatycznych procesów - unikania. W swoim artykule z 1931 roku (prze-
druk w Lewin. 1935), otwarcie postulował on ist-
wartościowania w odnie- sieniu do najsłabszych
postaw reprezentowanych przez uczestników
eksperymentu. Lecz kiedy odseparowaliśmy
zadanie polegajÄ…ce na oszacowa-
Czasopismo Psychologiczne, 'Ibm 5, Nr 3, 1999, 209-256 t
228
Automatyzmy dnia powszedniego
nienie takiego zwiÄ…zku: Pozytywny znak obec- Ostatnie badania Langa i in. (1990) oraz Ca-
nego w polu obiektu łączy z nim motyw lub cel cioppo, Priestera i Berntsona (1993) dostarczyły
dążenia, zaś znak negatywny motyw unikania" dalszych dowodów na istnienie związku warto-
(s. 1992). Osgood (1953), zastanawiając się dla- ściowanie motywacja. W badaniach Langa i in.
czego wartościowanie odpowiada za lwią część podstawowe zachowania odruchowe, takie jak
zakresu semantycznego pojęcia, stwierdził, ze wzdrygnięcie się po nagłym usłyszeniu hałasu
znaczenia znaków" czy reprezentacji semantycz- oraz odruch kolanowy okazały się silniejsze i bar-
nych połączone są z otwartą (tj. motoryczną) in- dziej prawdopodobne u osób znajdujących się w
strumentalną lub behawioralną reakcją na dany negatywnym stanie emocjonalnym niż u osób
obiekt. Szczególnie podkreślał on, że reprezenta- będących w stanie pozytywnym. Pozytywne od-
cje semantyczne połączone są z reakcjami warto- ruchy takie, jak reakcja ślinienia się na smaczne
ściującymi takimi, jak dążenie i unikanie obiektu jedzenie nasilały się u osób badanych znajdują-
oraz, że te behawioralne dyspozycje włączone są cych się w pozytywnym stanie emocjonalnym, sła-
do reprezentacji czy znaczenia znaku. bły zaś u osób będących w stanie negatywnym.
Zatem pozytywne i negatywne stany emocjonal-
Dane neuropsychologiczne. Ostatnio uzyskane ne predysponujÄ… jednostkÄ™ do zgodnych z ich zna-
wyniki badań neuropsychologicznych są zgodne kiem zachowań dążenia vs unikania na poziomie
z przypuszczeniami Lewina i Osgooda. LeDoux i automatycznym i nieintencjonalnym (tj. na po-
in. (1988) odkryli, że reakcje autonomiczne i be- ziomie odruchów).
hawioralne na bodzce wywołujące strach u szczu- Cacioppo i in. (1993) wykazali, że ruchy wycią-
rów przebiegają odrębnymi drogami. Elektroli- gania i przywodzenia rąk wzbudzały u badanych
tyczne lub mechaniczne uszkodzenia jednej drogi odczucia dążenia i unikania i wpływały na two-
pomiędzy ciałem migdałowatym a boczną częścią rzenie się postaw. Uczestnikom eksperymentu
podwzgórza blokowały reakcje autonomicznego bardziej podobały się bodzce przedstawiane wte-
układu nerwowego (wzrost ciśnienia krwi) na dy, gdy ich ramię było zgięte (pozycja przyciągania
bodziec warunkowy, natomiast nie blokowały czegoś), niż wtedy, gdy ich ramię było wyprosto-
behawioralnej reakcji zastygania w bezruchu. wane (odpychanie). Także i tym razem uzyskany
Uszkodzenia drugiej z wymienionych, przebiega- efekt nie posiadał ani intencjonalnego, ani świa-
jących w międzymózgowiu dróg, blokowały reak- domego charakteru, ponieważ uczestnicy bada-
zastygania, nie blokowały jednak reakcji au- nia nie zdawali sobie sprawy z jakiegokolwiek
tonomicznej. Zatem wydaje się, że u szczurów związku między pozycją ich rąk a wartościowa-
istnieje bezpośrednie połączenie między reprezen- niem bodzców.
tacjami emocji i zachowań.
Lang, Bradley i Cuthbert (1990) postulowali, Efekt automatycznego wartościowania a zacho-
że znak bodzca jest podstawowym wymiarem, za wanie typu dążenie - unikanie. Należy zatem
pomocą którego mózg przetwarza informacje. przypuszczać, że według Osgooda (1953), LeDo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl ocenkijessi.opx.pl
nym, obydwa bodzce o znaku negatywnym, pierw- jasne, wartościujące znaczenia. Po dokonaniu
szy bodziec o znaku pozytywnym, zaś drugi o zna- tych operacji badany efekt wystąpił w większym
ku negatywnym oraz pierwszy bodziec o znaku nasileniu i z większym zasięgiem. W trakcie ca-
negatywnym a drugi o znaku pozytywnym). W łej tej serii eksperymentów, wraz z kolejnymi eta-
ten sposób mogliśmy sprawdzić wpływ ewalu- pami usuwania elementów świadomego przetwa-
atywnego charakteru bodzca torujÄ…cego, testujÄ…c rzania z paradygmatu badawczego, omawiany
jednocześnie efekty torowania wymiarów aktyw- efekt przedświadomego wartościowania wszyst-
ności i siły. W obydwu badaniach nie było danych kich bodzców społecznych i pozaspolecznych, eks-
wskazujących na wystąpienie automatycznego ponowanych werbalnie oraz obrazowo był coraz
efektu torowania w odniesieniu do żadnego z dwóch bardziej wyrazisty.
głównych wymiarów semantycznych, dwukrotnie Rezultaty te potwierdzają hipotezę Murphy i
natomiast zreplikowany został efekt automatycz- Zajonca (1993). zgodnie z którą im więcej aspek-
nego wartościowania. Skoro efekt ten nie pojawił tów świadomego przetwarzania usuniemy z pa-
się w odniesieniu do innych kluczowych wymia- radygmatu, tym bardziej wyrazny będzie efekt
rów znaczeniowych, wymiar ewaluatywny wyda- afektywnego torowania. Badacze ci zademonstro-
je się być rzeczywiście wymiarem specyficznym. wali to eksponując podprogowo oraz nadprogowo
te same twarze wyrażające stany emocjonalne.
Interferencja procesów świadomych i efektów
Jednak tylko wtedy, gdy bodzce prezentowano
przedświadomego wartościowania. Drugim
podprogowo, wpłynęły one na oceny bodzców wła-
powodem dla którego twierdzimy, że afektywny
ściwych czyli ideogramów.
i poznawczy system przetwarzania to systemy
odrębne, są dane świadczące o tym, że im
INTERAKCJA PROCESÓW EWALUACJI
więcej wyeliminujemy świadomych
I ZACHOWANIA (ZAPOZREDNICZONA
strategicznych i poznawczych aspektów
PRZEZ PROCESY MOTYWACYJNE)
zadania, tym silniejszy i bardziej
zgeneralizowany będzie uzyskany efekt
Jeżeli założymy, że efekt automatycznego war-
przedświadomego wartościowania (zob. też
tościowania jest efektem natychmiastowym i roz-
Cha-iken i Bargh, 1993). Jak wcześniej
przestrzeniającym się, musimy zadać sobie pyta-
wspomniano, Fazio i in. (1986) po raz pierwszy
nie: dlaczego wszystko, co napotkamy oceniamy
zademonstrowali ten efekt stosujÄ…c przerwÄ™
jako dobre lub złe już w ciągu pierwszych 250 msek.
pomiędzy ekspozycjami bodzca torującego i
od chwili pojawienia? Z jakimi innymi systemami
bodzca właściwego, trwającą 1000 msek., czyli
łączy się wyjście modułu ewaluatywnego?
wystarczająco długo, aby pojawiły się
świadome procesy przetwarzania.
Ewaluacja jako bodziec wyzwalajÄ…c
Spowodowało to zanik efektu automatycznej
reakcję dążenia - unikania
aktywizacji postaw. Pózniej, w naszym
Niektórzy teoretycy, od Lewina poczynając, pro-
pierwszym eksperymencie (Bargh i in.. 1992)
ponowali ideę bezpośrednich powiązań między
zreplikowali-śmy dokładnie paradygmat
procesami wartościowania i motywacją dążenia
zastosowany przez Fazio i in. (1986) i nie
otrzymaliśmy efektu automatycznych procesów - unikania. W swoim artykule z 1931 roku (prze-
druk w Lewin. 1935), otwarcie postulował on ist-
wartościowania w odnie- sieniu do najsłabszych
postaw reprezentowanych przez uczestników
eksperymentu. Lecz kiedy odseparowaliśmy
zadanie polegajÄ…ce na oszacowa-
Czasopismo Psychologiczne, 'Ibm 5, Nr 3, 1999, 209-256 t
228
Automatyzmy dnia powszedniego
nienie takiego zwiÄ…zku: Pozytywny znak obec- Ostatnie badania Langa i in. (1990) oraz Ca-
nego w polu obiektu łączy z nim motyw lub cel cioppo, Priestera i Berntsona (1993) dostarczyły
dążenia, zaś znak negatywny motyw unikania" dalszych dowodów na istnienie związku warto-
(s. 1992). Osgood (1953), zastanawiając się dla- ściowanie motywacja. W badaniach Langa i in.
czego wartościowanie odpowiada za lwią część podstawowe zachowania odruchowe, takie jak
zakresu semantycznego pojęcia, stwierdził, ze wzdrygnięcie się po nagłym usłyszeniu hałasu
znaczenia znaków" czy reprezentacji semantycz- oraz odruch kolanowy okazały się silniejsze i bar-
nych połączone są z otwartą (tj. motoryczną) in- dziej prawdopodobne u osób znajdujących się w
strumentalną lub behawioralną reakcją na dany negatywnym stanie emocjonalnym niż u osób
obiekt. Szczególnie podkreślał on, że reprezenta- będących w stanie pozytywnym. Pozytywne od-
cje semantyczne połączone są z reakcjami warto- ruchy takie, jak reakcja ślinienia się na smaczne
ściującymi takimi, jak dążenie i unikanie obiektu jedzenie nasilały się u osób badanych znajdują-
oraz, że te behawioralne dyspozycje włączone są cych się w pozytywnym stanie emocjonalnym, sła-
do reprezentacji czy znaczenia znaku. bły zaś u osób będących w stanie negatywnym.
Zatem pozytywne i negatywne stany emocjonal-
Dane neuropsychologiczne. Ostatnio uzyskane ne predysponujÄ… jednostkÄ™ do zgodnych z ich zna-
wyniki badań neuropsychologicznych są zgodne kiem zachowań dążenia vs unikania na poziomie
z przypuszczeniami Lewina i Osgooda. LeDoux i automatycznym i nieintencjonalnym (tj. na po-
in. (1988) odkryli, że reakcje autonomiczne i be- ziomie odruchów).
hawioralne na bodzce wywołujące strach u szczu- Cacioppo i in. (1993) wykazali, że ruchy wycią-
rów przebiegają odrębnymi drogami. Elektroli- gania i przywodzenia rąk wzbudzały u badanych
tyczne lub mechaniczne uszkodzenia jednej drogi odczucia dążenia i unikania i wpływały na two-
pomiędzy ciałem migdałowatym a boczną częścią rzenie się postaw. Uczestnikom eksperymentu
podwzgórza blokowały reakcje autonomicznego bardziej podobały się bodzce przedstawiane wte-
układu nerwowego (wzrost ciśnienia krwi) na dy, gdy ich ramię było zgięte (pozycja przyciągania
bodziec warunkowy, natomiast nie blokowały czegoś), niż wtedy, gdy ich ramię było wyprosto-
behawioralnej reakcji zastygania w bezruchu. wane (odpychanie). Także i tym razem uzyskany
Uszkodzenia drugiej z wymienionych, przebiega- efekt nie posiadał ani intencjonalnego, ani świa-
jących w międzymózgowiu dróg, blokowały reak- domego charakteru, ponieważ uczestnicy bada-
zastygania, nie blokowały jednak reakcji au- nia nie zdawali sobie sprawy z jakiegokolwiek
tonomicznej. Zatem wydaje się, że u szczurów związku między pozycją ich rąk a wartościowa-
istnieje bezpośrednie połączenie między reprezen- niem bodzców.
tacjami emocji i zachowań.
Lang, Bradley i Cuthbert (1990) postulowali, Efekt automatycznego wartościowania a zacho-
że znak bodzca jest podstawowym wymiarem, za wanie typu dążenie - unikanie. Należy zatem
pomocą którego mózg przetwarza informacje. przypuszczać, że według Osgooda (1953), LeDo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]