[ Pobierz całość w formacie PDF ]
pracował prawie bez wyjątków w języku niemieckim, zanikły kazania po polsku w kościo-
łach. Ludność lechicka zmniejszyła się do marginesu demograficznego, doskonale rozumiejąc
% naturalnie % dominujące w grodzie szprechanie . W średniowieczu nikogo szczególnie to
nie wzruszało; nacjonalizm stał się wynalazkiem dopiero Rewolucji Francuskiej, czyli wsku-
tek emancypacji mas dołowych, w swym zacofaniu nie wyznających się w obcym gaworze-
niu. Polakiem był ten, kto przysiągł na wierność królowi, niekoniecznie umiejąc wysławiać
się w polszczyznie.
%7łydzi w Wielkim Księstwie Litewskim z czasem na tyle odróżniali się od polskich czy ro-
syjskich, że popularnie zaczęto imienować ich Litwakami. Na ten temat napisano opasłe roz-
prawy naukowe, w oparciu o badania terenowe poświęcone wyjaśnieniu uwarunkowań w
45
wytwarzaniu się odrębnych wobec pobratymców gdzie indziej cech etnograficznych, także w
sferze kultury materialnej u ludności żydowskiej na politewskim obszarze białoruskim. Wi-
doczny jest udział inteligencji judejskiej w rozwoju ruchu kulturalnego Młodej Białorusi,
zwłaszcza z początkiem kończącego się teraz stulecia. Wystarczy przywołać w tym miejscu
postać wybitnego pisarza języka białoruskiego, ymitraka Biaduli (prawdziwe imię i nazwi-
sko: Samuił Płaunik). Za młodu studiował on w szkole rabinów. Nasza literatura zawdzięcza
mu dobrej próby kontekst intelektualny, nawiązanie kontaktu z tradycją antyczną, bez której
nie byłoby przecież Europy, jeno półwysep azjatycki. Literatów, artystów, malarzy, działaczy
gospodarczych i politycznych, będących pochodzenia żydowskiego, w życiu Białorusi zazna-
czyło się bez liku, czemu sprzyjał plebejski charakter powstałej potem państwowości, ów
socjalizm. Kto wie, czy nie najpierwszym powodem łatwego odstąpienia Sowietom przez
Polaków akurat Mińska podczas rozmów traktatowych w Rydze była przewaga żywiołu ży-
dowskiego w tym mieście... Wskazuje na to szereg poszlak dokumentarnych, listy prywatne
członków delegacji polskiej. Białoruskie skupisko %7łydów zyskało światowe znaczenie, z ko-
neksjami na Zachód i Amerykę. Stąd wywodziło się wielu założycieli przyszłego Izraela. Dy-
plomaci tego państwa, przysyłani obecnie do Republiki Białoruś, nierzadko władają natural-
ną, nie wyuczoną białoruszczyzną.
Myślę, że popełniamy okropny błąd z dalekosiężnymi skutkami, ignorując rodzime żydostwo.
% Skoro mówimy o nie-Białorusinach w historii Białorusi, to nie sposób pominąć Tatarów. W
pobliżu Krynek % w Kruszynianach i Bohonikach % stoją jeszcze meczety. W dawnej Białorusi
skupiska tatarskie były dość liczne. W ciągu stuleci Tatarzy ulegli jednak asymilacji i zrusyfiko-
wali się lub spolonizowali. Ale najpierw białorusinizowali się. Już w dwa stulecia po osiedleniu
się w Wielkim Księstwie Litewskim ich językiem ojczystym stawał się białoruski. Do dziś wielu
Tatarów pozostało białoruskimi patriotami. Winniśmy im wdzięczność i szacunek.
% Bezwarunkowo, Panie Jurku. Z tym, że Tatarzy w naszych dziejach najsilniej przejawili
się jako czynnik militarny, także policyjnie porządkujący Wielkie Księstwo Litewskie. Kap-
tował ich do siebie jeszcze Wialiki Witaut. I to nawet przed swą legendarną kąpielą na plaży
czarnomorskiej, po ciężkim przemarszu przez Dzikie Pola... Kniaziowi Witoldowi szło oczy-
wiście o nowe przestrzenie terytorialne, ale również o bezpieczeństwo szlaków wewnętrz-
nych, owych tętnic organizmu państwowego, nader często przecinanych wrażymi rajdami, jak
i zwykłymi szajkami zbójeckimi. Krynki % prawdopodobnie % zawdzięczają swą garbarską
sławę okolicznym Tatarom (stepowcy jak nikt potrafili wyprawiać skórki). Znamy jedynie
Kruszyniany i Bohoniki. Są to smętne pozostałości zapomnianego osadnictwa spod znaku
Półksiężyca. Przypomnijmy tu sobie, że mówimy o szerokim pasie pradawnego szlaku z Li-
twy do Korony, przebiegającego przez Krynki i wygodnie łąkowymi rozłogami nad Zwisło-
czą do Mostowlan, z przeskokiem na Gródek, Niezbudkę-Michałowo ku Narwi i Bielskowi,
by przez Milejczyce i Mielnik kierować się na Lublin i Kraków... Panował tutaj harmider po-
dróżniczy, magnetyzujący łazęgowatą swołocz. Więc strażnice tatarskie rozmieszczano gęsto,
a ślady ich w ziemi wynajdują dzisiaj archeolodzy. Nierzadko w miejscowościach, o których
nikomu z tubylców nie przyszło do głowy, że zasiedlali je kiedyś Tatarzy. Cmentarzyk z
mongoloidalnymi czaszkami obok Załuk, inny w pobliżu Ozieran Wielkich i Aosinian lub
wyraznie koczownicze nazewnictwo Białohorców, niedalekich Ciumicz... Tatarski rodowód
Grzybowszczyzny. Przemieszanie z niesłowiańskimi Szaciłami, Komataucami, Trejglami, o
których pochodzeniu już się wypowiadałem. Jak i o Puszczy Białowieskiej, ochrzczonej prze-
cież z racji wczesnośredniowiecznego rygla tam przeciwko rabunkowym wyprawom Jaćwię-
gów na ruskie okola (wielkoksiążęcy Kijów wpadł na szczęśliwy pomysł osadzenia w tej głu-
szy bitnych Białowieżców znad Donu, tworząc z onych kobylaków archipelag stanic za-
czepno-odpornych).
46
Zwrócono mi ostatnio uwagę na tiurskie pochodzenie osób noszących nazwiska Bohdano-
wicz vel Bogdanowicz, Bohuszewicz vel Boguszewicz. Białorusinowi z miejsca kojarzy się to [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl ocenkijessi.opx.pl
pracował prawie bez wyjątków w języku niemieckim, zanikły kazania po polsku w kościo-
łach. Ludność lechicka zmniejszyła się do marginesu demograficznego, doskonale rozumiejąc
% naturalnie % dominujące w grodzie szprechanie . W średniowieczu nikogo szczególnie to
nie wzruszało; nacjonalizm stał się wynalazkiem dopiero Rewolucji Francuskiej, czyli wsku-
tek emancypacji mas dołowych, w swym zacofaniu nie wyznających się w obcym gaworze-
niu. Polakiem był ten, kto przysiągł na wierność królowi, niekoniecznie umiejąc wysławiać
się w polszczyznie.
%7łydzi w Wielkim Księstwie Litewskim z czasem na tyle odróżniali się od polskich czy ro-
syjskich, że popularnie zaczęto imienować ich Litwakami. Na ten temat napisano opasłe roz-
prawy naukowe, w oparciu o badania terenowe poświęcone wyjaśnieniu uwarunkowań w
45
wytwarzaniu się odrębnych wobec pobratymców gdzie indziej cech etnograficznych, także w
sferze kultury materialnej u ludności żydowskiej na politewskim obszarze białoruskim. Wi-
doczny jest udział inteligencji judejskiej w rozwoju ruchu kulturalnego Młodej Białorusi,
zwłaszcza z początkiem kończącego się teraz stulecia. Wystarczy przywołać w tym miejscu
postać wybitnego pisarza języka białoruskiego, ymitraka Biaduli (prawdziwe imię i nazwi-
sko: Samuił Płaunik). Za młodu studiował on w szkole rabinów. Nasza literatura zawdzięcza
mu dobrej próby kontekst intelektualny, nawiązanie kontaktu z tradycją antyczną, bez której
nie byłoby przecież Europy, jeno półwysep azjatycki. Literatów, artystów, malarzy, działaczy
gospodarczych i politycznych, będących pochodzenia żydowskiego, w życiu Białorusi zazna-
czyło się bez liku, czemu sprzyjał plebejski charakter powstałej potem państwowości, ów
socjalizm. Kto wie, czy nie najpierwszym powodem łatwego odstąpienia Sowietom przez
Polaków akurat Mińska podczas rozmów traktatowych w Rydze była przewaga żywiołu ży-
dowskiego w tym mieście... Wskazuje na to szereg poszlak dokumentarnych, listy prywatne
członków delegacji polskiej. Białoruskie skupisko %7łydów zyskało światowe znaczenie, z ko-
neksjami na Zachód i Amerykę. Stąd wywodziło się wielu założycieli przyszłego Izraela. Dy-
plomaci tego państwa, przysyłani obecnie do Republiki Białoruś, nierzadko władają natural-
ną, nie wyuczoną białoruszczyzną.
Myślę, że popełniamy okropny błąd z dalekosiężnymi skutkami, ignorując rodzime żydostwo.
% Skoro mówimy o nie-Białorusinach w historii Białorusi, to nie sposób pominąć Tatarów. W
pobliżu Krynek % w Kruszynianach i Bohonikach % stoją jeszcze meczety. W dawnej Białorusi
skupiska tatarskie były dość liczne. W ciągu stuleci Tatarzy ulegli jednak asymilacji i zrusyfiko-
wali się lub spolonizowali. Ale najpierw białorusinizowali się. Już w dwa stulecia po osiedleniu
się w Wielkim Księstwie Litewskim ich językiem ojczystym stawał się białoruski. Do dziś wielu
Tatarów pozostało białoruskimi patriotami. Winniśmy im wdzięczność i szacunek.
% Bezwarunkowo, Panie Jurku. Z tym, że Tatarzy w naszych dziejach najsilniej przejawili
się jako czynnik militarny, także policyjnie porządkujący Wielkie Księstwo Litewskie. Kap-
tował ich do siebie jeszcze Wialiki Witaut. I to nawet przed swą legendarną kąpielą na plaży
czarnomorskiej, po ciężkim przemarszu przez Dzikie Pola... Kniaziowi Witoldowi szło oczy-
wiście o nowe przestrzenie terytorialne, ale również o bezpieczeństwo szlaków wewnętrz-
nych, owych tętnic organizmu państwowego, nader często przecinanych wrażymi rajdami, jak
i zwykłymi szajkami zbójeckimi. Krynki % prawdopodobnie % zawdzięczają swą garbarską
sławę okolicznym Tatarom (stepowcy jak nikt potrafili wyprawiać skórki). Znamy jedynie
Kruszyniany i Bohoniki. Są to smętne pozostałości zapomnianego osadnictwa spod znaku
Półksiężyca. Przypomnijmy tu sobie, że mówimy o szerokim pasie pradawnego szlaku z Li-
twy do Korony, przebiegającego przez Krynki i wygodnie łąkowymi rozłogami nad Zwisło-
czą do Mostowlan, z przeskokiem na Gródek, Niezbudkę-Michałowo ku Narwi i Bielskowi,
by przez Milejczyce i Mielnik kierować się na Lublin i Kraków... Panował tutaj harmider po-
dróżniczy, magnetyzujący łazęgowatą swołocz. Więc strażnice tatarskie rozmieszczano gęsto,
a ślady ich w ziemi wynajdują dzisiaj archeolodzy. Nierzadko w miejscowościach, o których
nikomu z tubylców nie przyszło do głowy, że zasiedlali je kiedyś Tatarzy. Cmentarzyk z
mongoloidalnymi czaszkami obok Załuk, inny w pobliżu Ozieran Wielkich i Aosinian lub
wyraznie koczownicze nazewnictwo Białohorców, niedalekich Ciumicz... Tatarski rodowód
Grzybowszczyzny. Przemieszanie z niesłowiańskimi Szaciłami, Komataucami, Trejglami, o
których pochodzeniu już się wypowiadałem. Jak i o Puszczy Białowieskiej, ochrzczonej prze-
cież z racji wczesnośredniowiecznego rygla tam przeciwko rabunkowym wyprawom Jaćwię-
gów na ruskie okola (wielkoksiążęcy Kijów wpadł na szczęśliwy pomysł osadzenia w tej głu-
szy bitnych Białowieżców znad Donu, tworząc z onych kobylaków archipelag stanic za-
czepno-odpornych).
46
Zwrócono mi ostatnio uwagę na tiurskie pochodzenie osób noszących nazwiska Bohdano-
wicz vel Bogdanowicz, Bohuszewicz vel Boguszewicz. Białorusinowi z miejsca kojarzy się to [ Pobierz całość w formacie PDF ]